Co robią ludzie na Ziemi (strukturalizacja czasu)
Odłożywszy na bok dywagacje filozoficzne życie składa się dwóch głównych punktów → • narodzin i • śmierci. Na wykresie przestawiałoby się to mniej więcej tak:
W związku z tym, że pomiędzy tymi punktami, każdy z nas ma trochę tego czasu do zabicia, jego wypełnianie stanowi treść życia.
Teoretycznie ilość opcji wydaje się być nieograniczona. W praktyce jeśli urodziliśmy się ludźmi na Ziemi i funkcjonujemy w centrum relacji społecznych lub przynależymy np. do związku dwojga ludzi to każdy człowiek ma wyboru następujące sposoby strukturalizacji czasu.
Sposoby strukturalizacji czasu:
1. Wycofanie
Jesteś w grupie osób. Są to zajęcia z „dynamiki grupy”. Albo np. jakiś eksperyment społeczny. Nie znasz osób w pomieszczeniu. Siedzicie na krzesłach. Możesz się zastanawiać „ciekawe po co tu jesteśmy?”. Nie podejmujesz interakcji. Siedzisz na krześle, ale jesteś wycofany. Obecny w swojej głowie, pogrążony w jakichś myślach, spostrzeżeniach. Między tobą a innymi ludźmi nie bodźców, nie następują reakcje. Brak znaków rozpoznania. Możesz myśleć „ciekawe kto się pierwszy odezwie. Może ja? Ta cisza trwa za długo. Robi się dziwnie”. To jest wycofanie.
2. Rytuały
„Dzień dobry” mówi ktoś i podaje rękę. Wiesz, że masz odpowiedzieć „dzień dobry” i uścisnąć czyjąś dłoń. Ktoś mówi „cześć” odpowiadasz „cześć”. Ktoś macha, odmachujesz. Każda kultura ma jakieś rytuały, proste lub bardzo złożone – który ułatwiają strukturalizację czasu w ramach interakcji z innymi ludźmi kiedy nie jesteśmy w wycofaniu.
Rytuały są stylizowane i najczęściej bezrefleksyjnie odgrywane. Np. rytuały religijne są skrajnym przykładem, kiedy z góry wiadomo co się będzie działo i kiedy – bez zaskoczeń np. przez godzinę. Rytuały są na poziomie psychologicznym bardzo bezpieczne, niosą niewielką ilość informacji o danym człowieku i jego intencjach.
Po prostu wiemy jak cyklicznie i w powtarzalny sposób strukturalizować czas w towarzystwie innych ludzi. Rytuały są takimi znakami wzajemnego dostrzegania się, stanowią również o dobrych manierach.
Black: Dzień dobry!
White: Aaa dzień dobry, dzień dobry!
Ryzyko psychologiczne jest tutaj właściwie żadne, jeśli wszystko toczy się zgodnie ze sztuką.
3. Aktywność
Kiedy interakcja między ludźmi np. zmierza do jakiegoś celu. „Eee, cześć jestem Marek, wygląda na to, że siedzimy w tym pokoju w ramach jakiegoś eksperymentu, to może zróbmy burzę mózgów nad tym „co powinniśmy robić”, zapiszemy pomysły i zrobimy głosowanie?” – „Świetny pomysł Marek, jestem Zuza, stanę przy tablicy i będę notować”.
Czyli podjęliśmy jakąś aktywność i ustaliliśmy „coś”, żeby mogło wydarzyć się „coś innego” współpracujemy w konkretnym celu.
Praca zawodowa stanowi wspaniały środek dla strukturalizacji czasu. Aktywność może stanowić szkielet lub matrycę dla pozostałych wymienionych. Na zdrowiu psychicznym podupadają najczęściej emeryci czy aktywne zawodowo kobiety na urlopach macierzyńskich.
4. Rozrywki
- Rozrywki nie są tak stylizowane jak rytuały, ale charakteryzują się powtarzalnością.
- Co do zasady, jeśli rozrywki nie są osadzone w aktywności np. koncert czy wizyta w muzeum – to są to po prostu:
jakieś rozmowy, do niczego nie prowadzące ot „wymiany wypowiedzi z określonym zbiorem odpowiedzi do wyboru lub o charakterze zdań do dokończenia - Rozrywki są programowane społecznie poprzez:
- rozmowy akceptowane społecznie
- na akceptowane społecznie tematy
- w akceptowany społecznie sposób
Black: W słońcu ciepło
Red: Ale jak zawieje to się chłodniej robi
Yellow: Najgorszy jest wiatr
Black: Słyszeliście, że pan Brown …
Red: Niemożliwe! A zawsze dzień dobry powiedział..
Yellow: … i do kościoła chodził…
Black: czyli wiadomo: niewinny
Towarzyskie znaczenie rozrywek spełnia dodatkową funkcję. Ludzie sondują się wzajemnie jako ewentualnych partnerów do bardziej intensywnej wymiany bodźców i reakcji – podczas gier lub intymności.
- Mężczyźni, często chętnie (statystycznie) rozmawiają np. o pieniądzach czy szerzej biznesie, polityce, samochodach i kobietach.
- Kobiety, jeśli dobrze czują się w tradycyjnej roli chętnie rozmawiają o „ciuchach”, „kuchni”, „makijażu” i facetach.
- Kiedy spotykają się rodzice odbywa się seans „Stowarzyszenia rodziców i nauczycieli”.
Yellow: Kasi właśnie wychodzą ząbki! No nie spaliśmy prawie całą noc, ja wstaję, bo mój mąż…
Blue: Tak, tak, dobrze cię rozumiem, pamiętam jak Bartuś był mały … itd.
***
White: Niesamowite, też nie cenię sobie działań partii rządzącej!
Black: No widzisz, to nie może być przypadek, że oboje krytycznie oceniamy te działania, może ty i pani White, wpadniecie do nas kawę?
5. Intymność
Zacytujmy Berna dosłownie, ładnie pisze czym intymność jest:
Intymność to spontaniczna, wolna od gier otwartość osoby świadomej, osiągnięcie ejdetycznej percepcji nieskażonego Dziecka w całej jego naiwności żyjącego tu i teraz.
Ponieważ intymność jest w istocie funkcją naturalnego Dziecka (choć wyrażaną w matrycy psychospołecznych uwikłań), zazwyczaj zostaje spełniona, jeśli nie zakłócą jej gry. Tym, co ją niszczy, jest na ogół przystosowanie się do wpływów Rodzica. Niestety, jest to zjawisko prawie powszechne.
Lecz zanim tak się stanie, większość dzieci okazuje miłość, która, jak dowiedziono eksperymentalnie, jest sednem intymności.
E. Berne, W co grają ludzie, s. 151 – 152
6. Gry
Wszystkie powyższe sposoby strukturalizacji czasu są z definicji szczere (wycofanie, rytuały, rozrywka, intymność, aktywność/działanie).
Stopień ryzyka psychologicznego jest o wiele większy niż w przypadku aktywności czy rozrywek.